Τα λοιμώδη νοσήματα προσβάλλουν συνήθως την παιδική ηλικία
γι αυτό και χαρακτηρίζονται σαν παιδικά νοσήματα.
Γράφει η : Στεργιανή Παπλιάκα
Νοσηλεύτρια – Εκπαιδευτικός
Γενικά
Τα νοσήματα που οφείλονται σε μικρόβια ή ιούς ονομάζονται λοιμώδη ή μεταδοτικά.
Τα μικρόβια ή οι ιοί μπορούν να μεταδοθούν στον άνθρωπο από κάποιο μολυσμένο άνθρωπο ή ζώο (άμεσα) ή από μολυσμένα αντικείμενα του περιβάλλοντος ή από κάποιον διαβιβαστή (έμμεσα).
Η ιλαρά είναι ένα λοιμώδες νόσημα που οφείλεται στον ιό της ιλαράς. Ο ιός εισέρχεται στον οργανισμό από το αναπνευστικό σύστημα (μύτη, στόμα, φάρυγγας, λάρυγγας, κ.λ.π.) εγκαθίσταται στον αναπνευστικό βλεννογόνο και στους τοπικούς λεμφαδένες όπου και πολλαπλασιάζεται. Μεταφέρεται μέσα από τη λεμφική οδό στο αίμα και με το αίμα μεταφέρεται στα διάφορα όργανα του σωματός μας.
«Μπέμπελη, είναι η ιλαρά (μεταδοτική, εξανθηματική νόσος). Η λέξη είναι σλαβικής προέλευσης (pepeli=στάχτη). Η φράση «έβγαλε την μπέμπελη», σημαίνει ότι κάποιος ζεσταίνεται και ιδρώνει υπερβολικά.
Ο συσχετισμός της ζέστης με την ιλαρά, προκύπτει από την πρακτική ιατρική, σύμφωνα με την οποία, κάποιος που νοσεί από ιλαρά θα πρέπει να ντύνεται βαριά, έτσι ώστε να ζεσταθεί και να ιδρώσει και να «βγάλει» από πάνω την αρρώστια (δηλαδή την μπέμπελη)» πηγή: http://www.funday.gr/ayto-ikseres/dite-pos-vgikan-polles-gnostes-parimies
Ο ιός απενεργοποιείται γρήγορα με την ζέστη, το φως, το όξινο pH και τη θρυψίνη. Ο χρόνος επιβίωσής του στον αέρα ή σε επιφάνειες αντικειμένων είναι μικρότερος των 2 ωρών.
Μεταδίδεται, από άτομο σε άτομο με σταγονίδια που αποβάλλουν οι άρρωστοι όταν αυτοί βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο της επώασης, κατά τη διάρκεια της καταρροής των και τις 3-4 ημέρες πριν έως 3-4 ημέρες μετά το εξανθηματικό στάδιο. Σπάνια μεταδίδεται από μολυσμένα αντικείμενα γιατί ο χρόνος επιβίωσής του σε επιφάνειες αντικειμένων είναι μικρότερος των 2 ωρών και μαζί με ένα καλό πλύσιμο των χεριών μας προστατευόμαστε.
Η ιλαρά παρουσιάζει πολύ υψηλή μεταδοτικότητα με ποσοστό δευτερογενούς προσβολής έως 90% μεταξύ επίνοσων ατόμων (π.χ. ατόμων που δεν έχουν ανοσοποιηθεί).
Χρόνος επώασης
Ο χρόνος επώασης της ιλαράς είναι 10-12 ημέρες, ενώ από την έκθεση στον ιό μέχρι την εμφάνιση του εξανθήματος μεσολαβούν κατά μέσο όρο 14 ημέρες (7-18 ημέρες).
Κλινική εικόνα αρρώστου
Μετά την επώαση η νόσος εμφανίζεται σε τρία στάδια, αυτά είναι:
1ο Καταρροϊκό (πρόδρομο) στάδιο. Το άτομο έχει πυρετό, δακρύζουν τα μάτια του, φταρνίζεται, «τρέχει» η μύτη του, βήχει, παρουσιάζει επιπεφυκίτιδα και φωτοφοβία. Τα συμπτώματα αυτά διαρκούν 3-4 ημέρες.
2ο Εξανθηματικό στάδιο.
1-2 ημέρες πριν ή μετά την εμφάνιση του εξανθήματος εμφανίζονται στο βλεννογόνο του στόματος (στο βλεννογόνο της παρειάς αντίστοιχα προς τους κάτω γομφίους) μικρά λευκά στίγματα που περιβάλλονται από ερυθρά «άλω» (κόκκινο φωτοστέφανο), οι κηλίδες αυτές ονομάζονται κηλίδες του Koplik.
Το στάδιο αυτό χαρακτηρίζεται από κηλιδοβλατιδώδες εξάνθημα που ξεκινά πίσω από τα αυτιά εξαπλώνεται στο πρόσωπο, τον κορμό και τα άκρα. Διαρκεί 5-6 ημέρες και ο πυρετός είναι υψηλός.
3ο Στάδιο αποδρομής ή ανάρρωσης.
Αρχίζει σιγά – σιγά να πέφτει ο πυρετός και να εξαφανίζεται το εξάνθημα. Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται λεπτή απολέπιση του δέρματος εκτός από τις παλάμες και τα πέλματα.
Διάγνωση
Η διάγνωση γίνεται από τον γιατρό από την κλινική εικόνα του ατόμου και εάν κρίνει απαραίτητο γίνεται απομόνωση του ιού (απομονώνεται στα ούρα, στις ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις και σε ηπαρινισμένο αίμα πασχόντων ατόμων με καλλιέργεια. Επίσης είναι δυνατή η ανίχνευση του RNA του ιού με real time-PCR (RT-PCR). Ο ιός είναι πιθανότερο να απομονωθεί σε δείγματα που συλλέγονται εντός 3 ημερών από την εμφάνιση του εξανθήματος και όχι περισσότερο από 10 ημέρες).
Ο ορολογικός έλεγχος, προσδιορισμός των αντισωμάτων με ανοσοενζυμική μέθοδο (ELISA ή EIA), αποτελεί την απλούστερη και συχνότερη μέθοδο διάγνωσης, αρκεί να γίνει την κατάλληλη χρονική στιγμή.
Θεραπεία
Η θεραπεία είναι συμπτωματική, δηλαδή έχει πυρετό θα πάρει αντιπυρετικά, υγρά για την πρόληψη της αφυδάτωσης, ξεκούραση και επειδή τις ημέρες αυτές τα μάτια είναι ευαίσθητα αποφεύγουμε να διαβάζουμε, να βλέπουμε τηλεόραση και να καθόμαστε στον υπολογιστή.
Ολα τα παραπάνω γίνονται μετά από συνεννόηση με τον γιατρό μας, ΔΕΝ παίρνουμε αντιβίωση παρά μόνο όταν κρίνει ο γιατρός μας ότι είναι απαραίτητη για να προλάβουμε κάποια επιπλοκή.
Επιπλοκές
Πνευμονία
Μυοκαρδίτιδα
Εγκεφαλίτιδα
Πρόληψη
Το εμβόλιο της ιλαράς παρέχει προφύλαξη για πολλά χρόνια, η γ- σφαιρίνη για 2-3 μήνες με την προϋπόθεση να χορηγηθεί στις πρώτες ημέρες του σταδίου επώασης.
Στην Ελλάδα, το εμβόλιο ιλαράς άρχισε να κυκλοφορεί στο εμπόριο στις αρχές της δεκαετίας του ’70, εντάχθηκε στο Εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών το 1981 και το 1989 εντάχθηκε ως τριπλό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (MMR). Το 1991 καθιερώθηκε η 2η δόση του MMR σε ηλικία 11-12 ετών και από το 1999 αυτή γίνεται σε ηλικία 4-6 ετών.
EMBOΛIO IΛAPAΣ
Measles Vaccine
« Σκεύασμα από ζωντανούς εξασθενημένους ιούς ιλαράς που έχουν αναπτυχθεί σε κυτταρικές καλλιέργειες εβρύου όρνιθας. Kάθε δόση (0.5 ml) περιέχει τουλάχιστο 1000 μονάδες TCID50 (Tissue Culture Infectious Doses) από ζωντανούς ιούς ιλαράς και μικρές ποσότητες αντιμικροβιακού παράγοντα, συνήθως νεομυκίνης ή πολυμυξίνης.
Ενδείξεις: Προφύλαξη από ιλαρά ατόμων που γεννήθηκαν μετά το 1956 και δεν έχουν νοσήσει. Σε περίπτωση έκθεσης στην ιλαρά το εμβόλιο μπορεί να προλάβει τη νόσο αν γίνει στις 3 πρώτες μέρες μετά την έκθεση. Σε περίπτωση επιδημίας πρέπει να εμβολιάζονται όλα τα παιδιά ηλικίας άνω των 6 μηνών που δεν έχουν εμβολιασθεί ή νοσήσει. Σε παιδιά κάτω των 6 μηνών, αν έρθουν σε επαφή με πάσχοντα, συνιστάται η χορήγηση απλής γ-σφαιρίνης (0.25 ml/kg), όπως και σε μεγαλύτερα άτομα που δεν έχουν εμβολιασθεί ή νοσήσει εφόσον δεν γίνει το εμβόλιο ιλαράς ή το MMR τις 3 πρώτες ημέρες μετά την έκθεση.
Αντενδείξεις: Οξεία φάση εμπύρετων νοσημάτων. Υπερευαισθησία σε πρωτεΐνη αυγού ή προϊόντα προερχόμενα από πουλερικά, αλλεργία σε νεομυκίνη και πολυμυξίνη, Eγκυμοσύνη. Yπογαμμασφαιριναιμία ή διαταραχή της κυτταρικής ανοσίας ή ανοσοκαταστολή, με εξαίρεση αυτών που πάσχουν από HIV λοίμωξη.
Aνεπιθύμητες ενέργειες: Πυρετός σε 15% και εξάνθημα σε 5% περίπου των εμβολιαζομένων μεταξύ 7-12ης ημέρας. Ιλαρά σε άτομα με συγγενή ή επίκτητη διαταραχή της κυτταρικής ανοσίας. Eγκεφαλίτιδα (1:1.000.000 εμβολιαζόμενους). Aρθραλγίες.
Προσοχή στη χορήγηση: Σε άτομα που έχει προηγηθεί η χορήγηση γ-σφαιρίνης ή έκαναν μετάγγιση αίματος ή πήραν πλάσμα, να παρεμβάλλεται μεσοδιάστημα 3 μηνών.
Δοσολογία: Χορήγηση δύο δόσεων υποδορίως. Η πρώτη 12 μηνών και η δεύτερη 4-6 ετών ή μετά δεκαετία. Τα άτομα που θα εμβολιασθούν < 12 μηνών θα πρέπει συνολικά να πάρουν 3 δόσεις. Την 1η < 12 μηνών, τη 2η > 15 μηνών και την 3η 4-6 ετών ή μετά δεκαετία. Πρέπει να προτιμάται ο εμβολιασμός με MMR για τα > 12 μηνών άτομα» Πηγή: http://syntagologio.gr/syntagologio2000/chapter14.php
Στις αναπτυσσόμενες χώρες στις οποίες η ιλαρά αποτελεί σημαντική αιτία βρεφικής θνησιμότητας, ο ΠΟΥ συνιστά να γίνεται το εμβόλιο Edmonston-Zagreb με αυξημένη περιεκτικότητα σε εξασθενημένους ιούς, σε βρέφη ηλικίας 6 μηνών λόγω της αποτελεσματικότητάς του ήδη από τον 6ο μήνα της ζωής.
Σε περιοχές όπου υπάρχουν κρούσματα ο εμβολιασμός του παιδικού πληθυσμού πρέπει να γίνεται σε ηλικία 12 μηνών. Επίσης σε περίπτωση επιδημικής έξαρσης της ιλαράς ο εμβολιασμός μπορεί να γίνεται και σε μικρότερη ηλικία αλλά τότε χρειάζεται επανεμβολιασμός με το MMR στην ηλικία των 15 μηνών.
Τα κρούσματα ιλαράς εμφανίζονται συνήθως στο τέλος του χειμώνα με την αρχή της άνοιξης και η νόσος είναι πιο σοβαρή σε βρέφη και ενήλικες κυρίως λόγω επιπλοκών
Από τα τέλη Ιανουαρίου 2010 έως και τις 31/12/2010 δηλώθηκαν συνολικά 149 κρούσματα ιλαράς στο Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. από όλη την Ελλάδα (1,3 κρούσματα ανά 100.000 πληθυσμού). Το πρώτο κρούσμα ιλαράς δηλώθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2010.
Από τα 149 δηλωθέντα κρούσματα:
– 108 ασθενείς (72%) ήταν ελληνικής υπηκοότητας, εκ των οποίων 55 αθίγγανοι (37%). Οκτώ ασθενείς (5%) ήταν εργαζόμενοι σε υπηρεσίες υγείας.
– 38 ασθενείς (26%) ήταν βουλγαρικής υπηκοότητας (κυρίως αθίγγανοι, που ήρθαν στην Ελλάδα για εποχικές αγροτικές εργασίες, μαζί με τις οικογένειες τους).
– 3 ασθενείς (2%) ήταν άλλης υπηκοότητας (1 αλβανικής υπηκοότητας και 2 τουρίστες, ένας δανέζικης και ένας γαλλικής υπηκοότητας). Από τα 149 δηλωθέντα κρούσματα ιλαράς, τα 91 κρούσματα (61%) αφορούσαν σε παιδιά ηλικίας 0- 14 ετών, με τον μεγαλύτερο αριθμό των κρουσμάτων (n=43, 29%) στην ηλικιακή ομάδα 1-4 ετών. Δώδεκα ασθενείς (8%) ήταν βρέφη ηλικίας μικρότερης του 1 έτους.
Οπως φαίνεται:
– Η πλειοψηφία των αθίγγανων ασθενών ελληνικής υπηκοότητας ήταν παιδιά ηλικίας 0-14 ετών (96%, 53/55 κρούσματα) και κυρίως παιδιά ηλικίας 1-4 ετών (45%, 25/55 κρούσματα).
– Η πλειοψηφία των ασθενών ελληνικής υπηκοότητας που δεν ανήκαν σε ειδική πληθυσμιακή ομάδα ήταν ενήλικες ηλικίας >20 ετών (69%, 36/52 κρούσματα).
– Η πλειοψηφία των ασθενών βουλγαρικής υπηκοότητας ήταν παιδιά ηλικίας 0-14 ετών (63%, 24/38 κρούσματα) και κυρίως παιδιά ηλικίας 1-4 ετών (29%, 11/38 κρούσματα).
Από τα 127 δηλωθέντα κρούσματα ιλαράς με γνωστή εμβολιαστική κατάσταση:
– 113 ασθενείς (89%) δηλώθηκαν ως ανεμβολίαστοι για την ιλαρά.
– 14 ασθενείς (11%) είχαν ιστορικό εμβολιασμού έναντι της ιλαράς, όλοι ελληνικής υπηκοότητας (οι 13 δεν ανήκαν σε ειδική πληθυσμιακή ομάδα και ο ένας ήταν αθίγγανος ελληνικής υπηκοότητας που εμβολιάσθηκε επτά ημέρες πριν την έναρξη των συμπτωμάτων). Δέκα ασθενείς δηλώθηκε ότι ήταν εμβολιασμένοι με 1 δόση εμβολίου και 4 ασθενείς με άγνωστο αριθμό δόσεων).
Από τα 147 κρούσματα με γνωστό ιστορικό νοσηλείας, τα 105 κρούσματα (71%) είχαν νοσηλευθεί.
Από τους 147 ασθενείς με γνωστή την εμφάνιση ή όχι επιπλοκών, οι 35 (24%) παρουσίασαν επιπλοκές (21 ασθενείς παρουσίασαν πνευμονία, 7 ωτίτιδα, 6 λαρυγγίτιδα ή/και βρογχίτιδα, 1 μηνιγγίτιδα, 1 ARDS). Δεν έχει αναφερθεί κανένας θάνατος.
Πηγή: ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.
Βιβλιογραφία: Στοιχεία παιδιατρικής, Α΄ Τάξη, Β΄ κύκλου Τ.Ε.Ε., Τομέας Υγείας & Προνοίας.
Στεργιανή Παπλιάκα
Νοσηλεύτρια – Εκπαιδευτικός
